هرچند این فرایند حباب سازی می تواند منجر به تورم شود ولی منجر به سلب اعتماد مردم به نظام بانکی نخواهد شد. البته یک جایی هم تمام می شود و ادامه نخواهد یافت.

اما وقتی از دامنه نظام رسمی پول و بانکداری کشور وارد حوزه خصوصی مردم می شویم، متوجه می شویم که فرایندهای تولید حباب می توانند در چارچوب های بازی گونه دیگری با ابزار پول شکل بگیرند. مثلاً فردی شروع کند به جذب سرمایه پولی از مردم عادی. این کار نیاز به ایجاد انگیزه مناسب دارد. در بسیاری از اوقات نرخ سود بهترین ابزار قانع کردن مردم برای سرمایه گذاری است. البته این فرایند نیاز به سایر ابزارهای اعتماد ساز دیگر هم دارد. گروه اول جذب‌شده برای ایجاد اعتماد نیاز دارند تا دقیق و در زمان تعهد شده، سود سرمایه-گذاری خود را دریافت کنند. این فرایند باید مدتی طول بکشد که اعتماد نهادینه گردد.

جذب گروه دوم سرمایه گذار با استفاده از شواهد ایفای تعهد قبلی ساده تر است. سودها البته می توانند از محل سرمایه گذاری مجدد و یا حتی از محل اصل سرمایه باشند. مهم‌ترین کارکرد سرمایه های اولیه جذب‌شده ایجاد اعتماد در گروه های بعدی برای سرمایه گذاری است. وقتی گروه های بعدی نیز بدون خُلف وعده، سود سرمایه خود را دریافت کردند، موجی از تقاضا برای سرمایه گذاری شکل خواهد گرفت. این سرمایه گذاران برای جذب سود بدون زحمت و مطمئن ممکن است حتی در صف قرار بگیرند و با اصرار در گروه سرمایه گذاران قرار گیرند.

تا این مرحله چون گروه های تازه وارد تزریق کننده سرمایه به این بازی حبابی بیشتر از گروه های اولیه سود گیرنده هستند، مشکلی برای پرداخت سود سرمایه گذاران قبلی به وجود نمی آید، ولی اگر این سود پرداختی از اصل سرمایه مردم باشد و یا زمینه سرمایه گذاری پیشنهادی اولیه توان تولید سودی به اندازه نرخ سودهای تعهد داده‌شده نداشته باشد، باید منتظر شکل گیری فرایند تخریب سیستمی و ترکیدن حباب بود. در صورتی که به هر علتی تعداد تازه واردان امروز از دیروز کمتر شوند، این یعنی فرایند ترکیدن حباب شکل‌گرفته است. این موضوع اولین جایی است که سرمایه پذیر اولیه که فرایند حبابی را طراحی و اجرا کرده است، اولین اقداماتش را برای فرار از این جریان تخریبی شروع خواهد کرد. این فرایندها با انتقال مبالغ قابل توجهی از سرمایه جمع شده به خارج از کشور و یا جاهای امن شروع می شود. مرحله بعدی ایجاد شرایط خروج فرد از کشور است. البته بعضی افراد هم در این شرایط فرایند بهتری را انتخاب می کنند. چون جذب سرمایه اولیه را براساس یک فعالیت قانونی اقتصادی شروع کرده اند، می‌توانند به قانون ورشکستگی متوسل شوند و خود را به دست قانون بسپارند. بعضی هم یک فرایند شکایت صوری درست می کنند، طلبکاران را همه وادار به شکایت می کنند و بعد از گذراندن مدتی در زندان همه را برای دریافت بخشی از سرمایه اولیه و بخشش مابقی راضی کرده، رضایت می گیرند و در شهر یا کشور دیگر با سرمایه جذب‌شده زندگی خوبی را برای خود رقم می زنند.

این پول چیز عجیبی است. فرایند حباب سازی در آن اثرات بزرگی به وجود می آورد. تخریب و ترکیدن حباب هم همین گونه است. همه‌کسانی که در زمستان 1392 تا زمستان 1393 در بورس بیش از 70 درصد سرمایه ی شان را از دست دادند نیز مشمول یک بازی حبابی ولی از نوع بورسی آن شدند. این یعنی هر جا سرمایه گذاری پولی و آن هم از نوع هیجانی آن وجود دارد، باید منتظر شکل گیری یک حباب پولی و سپس ترکیدن آن حباب شد.

خروجی ترکیدن حباب، محو شدن سرمایه های افراد مشارکت‌کننده در این فرایند و البته سود بردن تعدادی تولید کننده و هدایت‌کننده این فرایند حبابی است.

یکی از مهم‌ترین نتایج حوزه های اثرگذاری این فرایندهای حبابی روی اثر آن‌ها بر انگیزه کار است. به‌نوعی همه افراد سرمایه گذار در این فرایندهای حبابی در طول دوره مشارکت تا ترکیدن حباب با نوعی کاهش انگیزه کار ناشی از درآمدهای غیر کار مواجه خواهند شد. لذا علاوه بر دود شدن سرمایه های پولی مردمی، آنچه از بین می رود، اعتماد اجتماعی، سرمایه اجتماعی، انسجام اجتماعی و مشارکت اجتماعی است؛ اما مهمتر از همه، انگیزه و علاقه کار داوطلبانه است که در این فرایندهای حبابی از بین می رود. بیکاری نتیجه ناگزیر این مجموعه رفتارهای اجتماعی خواهد بود.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از پایگاه خبری کرمانشاه دیلی، تاریخ انتشار: شنبه 22 آبان1395، کدخبر: - ، www.islamabadtimes.ir